Алмағайып сұрапыл заманда есеңгіреген елге ес кіргізіп, бір тудың астына біріктіре білген Абылай
ерлігі мен ақыл-парасатын қатар жұмсаған сарабдал саясаткерлігінің арқасында қазақ
халқын жойылып кетуден сақтап қалды. Осылайша, туған халқының кемел болашағын аңсаған
ол өз дәуірі артқан ұлы жүкті қайыспай көтеріп, ел алдындағы перзенттік парызын атқарып кетті.

Хан Абылай – Қазақстанның аумақтық тұтастығын қалпына келтіре алған көрнекті мемлекеттік қайраткер.Ол ел билеген кезде мемлекетте айтарлықтай өзгертулерді жүзеге асырды. Хан Абылай (1771-1780) – барша қазақ даласында беделі талассыз болған соңғы қазақ ханы.Драмалы, тіпті, аңыз өмір, батыл мінезі, ерекше дарындылық -жетім Әбілмансұрға ұлт батыры болуды жазды. Оның қазақ тарихындағы орнын бағалау қиын. Ол – азаткер-батыр, дана билеуші, шебер мәмілегер. Жас сұлтанның басты мақсаты халық қалауындай айбарлы жауға қарсы күрес болды.Абылай көреген саясаткер ретінде Қазақ хандығы үшін басты қауіп екі ірі держава – Ресей мен Цин империясында жатқан жоңғарлардың басқыншылығы екендігін жақсы түсінді. Оның халық алдында және Әбілмәмбет хан алдында беделі болды. Сырттағы қауіппен күресе жүріп, Абылай хан қазақ жерін біріктіруге көп күш жұмсады.Жас ұрпақ Абылай хан арманының жемісі – қазіргі Қазақстанның жетістіктерін мақтан тұтуы керек, ішкі келісім мен бейбітшілікті сақтау жолында қыхмет етуі керек.Оның өмірі туралы, шығармашылығы туралы өмірбаяндық мәліметтер, естеліктер жастарға патриоттық тәрбие беруде құндылыққа ие.Бұл жинақта берілген материалдар қалың оқырман үшін қызықты болады және студент жастар үшін белсенді өмірлік ұстанымның жарқын үлгісі болады.Абылай (Әбілмансұр)хан (1711-1780) Қазақ Ордасының ханы, қазақ мемлекетінің тарихындағы аса көрнекті мемлекет қайраткері.Бұқар, Үмбетей жыраулардың, т.б. ауыз әдебиетінің ірі өкілдерінің мәліметтеріне қарағанда, Абылай жиырма жасында қан майданда ерлігімен танылған. Бұқардың Абылайға «Сен жиырма жасқа жеткен соң, Алтын тұғыр үстінде Ақ сұңқар құстай түледің» деуі осының дәлелі. Қай жылы туса да, 1730-33 жылдар аралығында болған бір ұрыста бұрын белгісіз жас жігіт Әбілмансұр жекпе-жекке шығып, қалмақтың бас батыры, қоңтажы Қалдан Сереннің жақын туысы (кейбір деректерде күйеу баласы) Шарышты өлтіреді. Үлкен әкесінің аруағын шақырып, жауға Абылайлап ат қойған Әбілмансұр жеңісті ұрыстан соң, Орта жүздің сұлтаны деп танылып, қазақ даласындағы ең беделді әміршілердің біріне айналады. Бұдан соңғы жерде Әбілмансұр есімі ұмытылып, Абылай атанады.«1723 жылғы апат «Ақтабан шұбырынды, алқакөл сұлама» атауымен қазақ халқының санасы мен жылнамасына мәңгіге енді. Қазақ қазақ болғалы мұндай қасіретке, қырғынға тап болмаған еді. Халықтың үштен екісі қырылды, елден босып кетті. Алтай мен Жетісу, Арқаның біраз жері жау қолында қалды. Қазақ жасақтарының Бұланты өзеніндегі жеңісі жоңғармен соғысқа түбегейлі бетбұрыс әкелмеді. Ал Аңырақай шайқасындағы жеңіс, біріншіден, шаңырағы шайқалса да аман қалған мемлекетіміздің қайта нығайған әлеуетін паш етсе, екіншіден, Шарыштың басын қаққан Абылай тағдырының жұлдызды кезеңін ашты.Бүгінгі ұрпақ Абылайдың қилы тағдырын замандасы Үмбетей жырау, ақылшысы Бұқар жырау, серігі Тәтіқара ақын, басқа да білімпаздар шығармасынан біледі. Әсіресе Тәтіқара ақыннан жеткен:
Қалмақпен соғыс болғанда,
Алғашқы бақты тапқанда,
Шарыштың басын қаққанда,
Қанжығаңа бас байлап,
Жау қашты деп айғайлап
Абылайлап шапқанда...
Сол ерлікпен хан болдың,
Әлем асқан жан болдың
Барша әлемге даң болдың,-деген жолдардың танымдық, деректік, эмоциялық, методологиялық бәсі мейлінше жоғары. Даланың ауызша тарихнамасы ұлттық тарихымыздың сырын ашып, шырайын кіргізетін қазына екеніне көзімізді жеткізеді». Жан алысып, жан беріскен соғыстардың бірін Бұқар жырау «Қалданменен ұрысып, Жеті күндей сүрісіп...» деп суреттейді. Ол соғысқа Абылайдың қанды көйлек жолдастары: Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Шақшақ Жәнібек, Қарақалпақ Қылышбек, Шапырашты Наурызбай т.б. қазақтың белгілі батырлары тізе қоса қатысады. Бұл да Абылайдың жауға қарсы қазақ халқының басын біріктіре білгендігінің дәлелі болып табылады.ХVІІІ ғасырдың 50-ші жылдары ол Орта жүздің билеушісі мәртебесімен атала бастады. 1758 жылғы Ресей сыртқы істер алқасының жарлығында «Орта жүздің бас әміршісі Абылай сұлтан ...» делінсе, сол жылы өзі жазған хат: «Орта жүздің билеушісі Абылай сұлтан ...» деген жолдармен басталыпты.Қалай болғанда да, қазақтың тағдыры қылыш үстінде қылпылдаған 20-шы жылдар аяғынан өмірінің соңына дейін ұлттық саяси элита тобына кіргені, хан мәртебесін ресми алмай тұрып-ақ ханға тиесілі миссияны ішінара атқарғаны тарихи ақиқат. Саяси басшы ретінде қазақ қоғамының өміріне осыншама ұзақ уақыт пәрменді ықпал еткен Абылайдай тұлға ұлттық тарихымызда кездесе бермейді. Бұл – бір.Қазақ халқының аса көрнекті ақыны Мағжан Жұмабаев «Батыр Баянда» Абылайдың саясаткерлігін суреттеген:
Дұшпанның қалғандай боп табасына,
Арқаға аяқ салып түскен барып
Екі оттың орыс – қытай арасында.
Күндерде сонау – қара тапсырған ел
Тағдырын Абылайдай данасына.
Сол күнде ел қорғаған Абылайдың,
Қылсаңда аз қанша тәуәп моласына.
«Алыстан орыс, қытай – ауыр салмақ.
Жақыннан тыншытпайды қалың қалмақ.
Артында - ор, алдында - көр, жан-жағы жау,
Дағдарған алаш енді қайда бармақ?
Сол кезде елге қорған болған Абылай,
Көп жаудың бірін шауып, бірін арбап.
Күндердің бір күнінде хан Абылай
Қалмаққа – (ойын салды) – ойрансалмақ.
Ханынан; «Аттан!» - деген сөз шыққан соң,
Ордаға батыр билер келді аңда.
Қазақтың болмысын сақтап, болашаққа үміт-сенім отын жандырған. Қытайдың жымысқы оспағына, орыстың содыр тоқпағына қарсы тұрып, бірде айламен, бірде найзамен, өнерін асырып, екі ұлы империяны естерінен тандырған, қазақты тірідей үйітіп жегісі келген жалмауыз отаршылдардың бағын ақылы мен айбынымен тайдырған. ХVІІІ ғасырдың әлемдік деңгейдегі алып тұлғасы, ғажайып дипломаты Абылай хан болды. Ол ел билеген кезде қазақ халқының рухы көтеріліп, мерейі үстем болды.
Абылай хан ажал жастығына бас қойғанда Бұқар жырау:
Қайғысыз ұйқы ұйықтатқан, ханым-ай,
Қалыңсыз қатын құштырған, ханым-ай,
Қайырусыз жылқы бақтырған, ханым-ай,
Үш жүзден үш кісіні құрбан қылсам
«Абылай өз мүддесінен ел мүддесін жоғары қоя білген санаулы саясаткерлердің бірі екені тарихи құжаттарда көрініс табады. Мысалы, Қытай елшілерімен кездесу үстінде Абылайға бәйбішесі хал үстінде жатқаны жөнінде хабар келгенде «8-айдың 25-і күні біз Абылайдың бастауымен Атбасар маңындағы Есіл өзенінің бойынан аттандық. 9-айдың 7-сі күні біз Көксеңгір деп аталатын жерге жеткенде, Абылайдың үйінен екі мәрте адам жіберіліп, Абылайдың бәйбішесі «науқастан халі нашарлап қалды» деген хабарды жеткізді. Сонда Абылай «Отбасымның жағдайы соншалықты маңызды емес қой. Оның сыртында, мен үйімде болғанда да өлейін деп жатқан адамды тірілте алмаспын. Оған қарағанда Боғда Ежен ханмен арадағы іс маңыздылау. Мен сіздерді ел шетіне дейін апарып тастағаннан кейін қайтармын» деді де, әрі қарай сапарды жалғастырды. Сонан кейін тағы да адам келіп, Абылайды үйіне қайтуын сұрады. Абылай бізбен ақылдасқанда бұрынғысынша әрі қарай жүре бермекші болып еді, біз ол кісіні тоқтатып, «сіз істің бәрін орны-орнына қойып болдыңыз ғой» қайта беріңіз деген ниет білдірдік. Абылай қытай елшілеріне: «Ендеше, сіздер «жол ортада бізді тастап кетті» демеңіздер. Мұндай қиын жағдай болғандықтан мен де шарасыз болып тұрмын. Мен қайтып барғанда (бәйбішем) бойында әлі жан бар болса, онда мен оны дәрігерге көрсетермін; ал егер мен қайтып барғанда ол әлдеқашан қайтыс болса, онда мен оны міндетті түрде үлкендеріміз жатқан Түркістан жеріне апарып жерлеймін» - деп қоштасқан.Халықтың әл-ахуалын көтеру үшін Абылай сауда-саттыққа жол ашып, оған тікелей өзі басшылық етті.«Абылайдың тұсында елді басқарудың әкімшілік-аймақтық жүйесі жаңаша тәртіптелді. Беделді билер мен батырлар тиісті руларды басқарды. Олар өз қарауындағы ұлыстардың әлеуметтік-шаруашылық жағдайына, қорғаныс қамына толық жауапты болды. Абылай төтенше жағдайларға икемсіз Хан кеңесінің құзырын ықшамдап, дәстүрлі билер институтының өкілетін тежеу арқылы мемлекеттік басқарудың тетіктерін тікелей өз қолына алды.Халықтың тұрмысын жақсартуды көршілерді тонау-талаудан емес, еларалық сауда қатынастарынан бастаған. Бұхара, Қоқан, Хиуа хандықтарымен, Жоңғар хандығымен айырбас сауданы жөнге қойды. Ұрлық-қарлыққа қатаң тыйым салды. Шетелдік сауда керуендерінің аман келіп-қайтуын қатты бақылаған. Алғашқы жылдардың өзінде Абылай Шұбаркөл бекінісінде, кейін Ор, Петр ағзам, Троицк, Семей, Кереку бекіністерінде, Қытайдың Үрімші өлкесінде айырбас сауда орындарын ашуға тікелей ынтагер болды. 1743-1752 ж.ж. Жоңғар хандығымен және Ресей үкіметімен үш жақты тиімді әрі тату көршілік қарым-қатынаста болуға күш салған.Абылай Ұлы жүз бен Кіші жүз хандарымен, сұлтандарымен, беделді ел ағаларымен үнемі ынтымақта болып, қажет уақытта күш біріктіріп, жалпыұлттық мүддені бірге қорғаған. Аймақтық, ру-тайпалық жіктелушілікке, алауыздыққа жол бермеген. «... Сол аласапыран дәуірде, – дейді Мұхтар Омарханұлы, – қалың елдің «қайраңдап жан қала ма» деген «қазығұрттай үміті» жалғыз ғана Абылай басында қалған болатын. Ескі қазақ елдігін, ескі жұрттың тілегін ту көтеріп, бір араға жиған Абылай болатын... Қазақтың жат елге бағынбай өз елдігін сақтап қалып, іргесін бөлек салуы – жаңа саяси бет болды».

Солтүстік Қазақстан облысы. Петропавл қаласы. «Абылай хан резиденциясы»
музей кешенінің тарихи – ғылыми зерттеу бөлімінің қызметкері
Жұмабекова Гүлнар Жияншақызы

Отан үшін оққа тосып кеудеңді,
Ерлігіңді, өрлігіңді ер көрді.
Бірге аттанған бауырларың
жер жастанды, жерленді
Жебейді олар әруағымен сендерді.
Аналардың көл боп аққан көз жасы,
Жетім- жесір тағдырларын ойлашы.
Сол күндерді көрмесін бұл халқымыз,
Елі үшін құрбан болған ер басы....

15 ақпан – интернационалист-жауынгерлерді еске алу күні, Ұлы Отан соғысынан екі есе ұзақ – жат жерде 9 жыл 51 күнге созылған сұрапыл да қасіретті соғысқа қатысқан әрбір азаматқа тағзым күні. 1989 жылы 15 ақпанда Кеңес әскерлерінің Ауғанстаннан шығарылуы аяқталды.
Ауған соғысы... ешкімнің де, ешкімге де жарияланбаған қаһармандық пен қайғыға толы оқиғаны түсінуді қажет етпейді, бірақ сан сұрақтарға жауап беруді қажет етеді. Не болды, қалай болды, неге болды? Бекер болды ма?
Еске салатын болсақ, 1978 жылы сәуірде Ауғанстанда Ауғанстан Халықтық Демократиялық партиясы жетекшілік еткен революция болды. КСРО АХДР-ны бірінші болып мойындады. 1979 жылы наурызда Гераттағы көтеріліс кезінде Ауғанстан басшылығы КСРО-ға Ауғанстандағы оқиғаларға тікелей әскери араласу туралы алғашқы өтінішін жасады. Ол қабылданбады, бірақ бірнеше рет шақырылу негізінде қолданыстағы Кеңес Армиясы Ауғанстанға 1979 жылы желтоқсанда кірді. 1980 жылдың көктемінде Кеңес әскерлері олардың еркінен тыс Ауғанстандағы соғыс қимылдарына тартылды. Ал Ауған соғысы Ұлы Отан соғысынан кейінгі ең ұзақ және ауқымды жергілікті шиеліністердің бірі болды.
Интернационалист-жауынгерлер лаңкестермен және қару сатушылармен соғысты. КСРО мамандары үйлер мен инфрақұрылымдарды салып, есірткінің таралуына тосқауыл болды.
Гиндукуштың биік таулары артындағы соғыс жайлы ұзақ уақыт бойы дерлік ақпарат алынған жоқ, тек табыттарды әкелетін әуе «қара қызғалдақтар» онда нағыз соғыс жүріп жатқанын еске салды. Туыстары ұлдарының, ерлерінің, ағаларының нағыз майдан отына түскенін білмеді... Ауған соғысының қасіреті кімдердің жүрегін жараламады десеңізші?! Азаматтық борышын атқаруға әскерге кетіп, табытпен оралғандары қаншама?
9 жыл ішінде Ауғанстан арқылы кемінде бір жарым миллион жауынгер өтіп, Ауғанстандағы ұрыстарға 22 мың қазақстандық қатысты. Оның 1500-і Солтүстік Қазақстан облысының тұрғындары, 25 сарбаз хабарсыз кеткен деп танылса, 762-сі қаза тапты, оның 46-сы солтүстікқазақстандықтар.

Тарих беттерінен білетініміз осы, бірақ бұл оқиғаның куәгерлері әрі қатысқандары соғыс азабын шынайы сезінді...
Соғыс... өте қорқынышты сөз. Қорқыныштың сұрапылы бейбіт уақытта, жас сарбаздар өз елінің үкіметінің бұйрығын орындап, мемлекет мүддесін қорғай отырып, интернационалдық борышын өтеуге мәжбүр болған кезде болды. Өкінішке орай, мыңдаған жас әскери қызметкерлер басқа елдердің аумағындағы қарулы қақтығыстарда қаза тауып, соғыс талайлардың өмірін қиды. Тым көп ауыр сынақтар өткерілді, бұл сынақтардың құны - адам өмірі.
Осы жылы Ауған соғысына 35 жыл. Бірақ алыстағы Ауған соғысы халық жадында, ол соғыс оқиғаларын жылдар да, қашықтық та өшіре алмайды. Үйге оралғандар қорқынышты күндерді есіне алуға қынжылады және бұл туралы айтуды ұнатпайды. Ұзақ уақыт үнсіз қалған соғыс, халық жадынан қайғыға толы өлеңдерімен ақтарылды.
Бауырым, бұл хатымды аласың ба?
Ауғанның тауларының арасында,
Бораған қорғасын оқ бас көтертпей,
Жатырмыз ессіз-түссіз жар астында.
Қоршаудамыз, барады айдан асып,
Анталаған жаулармен тайталасып,
Іздеп жатқан ел де жоқ артымыздан,
Шер-қайғыңды енді кімге айта аларсың?
Күңіреніп, күрсінеді Ауғанстан,
Жігіттер де шаршады сұм соғыстан.
Түн ортасы басталар қанды қырғын,
Жарылыстан-жарылыс – күл боп ұшқан.
Күні өтеді осылай жастығымның,
Жолдасымның естідім ақтық үнін.
Қансырады, құлады командирім,
Бірақ сырын алдырмай жатты күліп.
Күліп жатты жалғанның барлығына,
Өспей жатып жасыл гүл солды сонда!
Көтергенмен рухын жауынгердің,
Іште қалды-ау өкпесі тағдырына!
Басқа салды, біз көндік, амал қанша?
Тартысамыз дұшпанмен ала алғанша.
«Жауынгер хаты» (авторы М.Сергеев)

Сол соғыс жолдарынан өткен жауынгерлер ерлік пен қайсарлықты, достың иығы не екенін біледі, қаза болған жолдастарының қасиетті рухын қастерлейді. Олар балалардың бойында нағыз патриоттық сезім мен мұндай жағдайдың қайталанбауын қамтамасыз етуге деген ұмтылысты қалыптастырады. Сондықтан да көптеген қалаларда, соның ішінде Петропавл қаласында әскери-патриоттық клубтар құрылды. Алғашқылардың бірі болып Петропавлда құрылған «Саланг» әскери-патриоттық клубы болды, ол әлі де бар және бүкіл Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар көршілес елдерде де белгілі. Оның тәрбиеленушілері мен қатысушылары жыл сайын халықаралық Есте сақтау Вахтасына барып, Новгород облысындағы Ұлы Отан соғысы жауынгерлерінің сүйегін көтеріп, қайта жерлеу және тағзым етуіне қатысады.
«Абылай хан резиденциясы» музей кешенінің ұжымы интернационалист-жауынгерлерге өшпес ерліктеріңіз үшін ізгі ниетімен құрметін білдіреді. Тозақ пен өлімді, қан мен қатерді бастан өткере отыра, адамдық мейірімділікті сақтай білгендеріңіз үшін рахмет. Сіздерге зор денсаулық, аспаныңыз ашық болуын тілейміз!

«Абылай хан резиденциясы» музей кешенінің
тарихи-ғылыми зерттеу бөлімінің меңгерушісі
Мамбеталинова А.Н.

Кәкімбек Салықов 1932 жылы 22 қаңтарда қазақ халқының басына күн туып, жартысы қырылып қалған ашаршылық жылдары басталғанда қазіргі Шал ақын ауданының Еңбек ауылында өмірге келген. Сол жылы әкесі Рахымбек қайтыс болып, Кәкімбекті аудан көлемінде басшылық қызмет атқарған нағашысы Айтахмет асырап алып, адам қылады.
Бала Кәкімбек білім әлемін қазіргі Айыртау ауданының орталығы Саумалкөлдегі орыс мектебінде ашып, төрт сынып оқиды. Одан Көкшетаудағы №21 мектепте оқуын жалғастырады. Ал жоғары сыныптарды Сырымбеттегі (бұрын Казгородок аталған) қазақ мектебінде оқиды. Бұл өз заманындағы озық қазақ мектептерінің бірі болған. Осы аймақта ән салып, өнер таратқан Біржан сал, Ақан сері, Үкілі Ыбырайларды мұндағы жұрт жақсы біліп, халық олардың өлеңдерін жарыса айтып, сүйсініп тыңдайтын. Сондай-ақ Кәкімбектің ағасы болып келетін атақты әнші Тырбидың Молдахметі де осы өңірдің тумасы. Солардың әсерімен Кәкімбек те бала күнінен ән айтуға, өлең шығаруға құмар болып өседі. Абайды, Пушкинді де оқып, Лермонтовты өзінің сүйікті ақыны қылады. Бойына дарыған ақындық талант та осы жылдарда оянады. Алғашқы өлеңін 1949 жылы Сталиннің 70 жылдығына арнап жазып, оны республикалық «Қазақстан пионері» газетіне жібереді. Кешікпей өлеңі газет бетінде жарық көріп, оны мектеп директорынан бастап барлық мұғалімдер, ауыл адамдары мақтап, қуанып қалады. Кәкімбек осы жылдардан «бала ақын» атанады. Редакциядан 16 сом қаламақы да келеді. Ол кезде бұл үлкен ақша, бала оның 6 сомын анасына беремін деп сақтап, ал 10 сомына жарты қап кәмпит алып, мектепке таратады...
Мектепті күміс медальға бітірген Кәкімбек Салықов 1950 жылы қазақтың тұңғыш кенші ғалымы Қаныш Сәтбаевтың әсерімен Мәскеудің Түсті металдар және алтын институтының кенші-инженер факультетіне түседі. Бұл институтты 1936 жылы Дінмұхамед Қонаев та оқып, бітірген еді. Мәскеудің жоғарғы оқу орнына Кәкімбек жалғыз бармай өзінің бала кезден бергі досы Шота Уәлихановпен бірге барады. Бірақ Шота Мәскеудің архитектуралық институтына түседі.
Студенттік жылдарда Кәкімбек Салықов белсенді жастың бірі болып, өнердің барлық жағына ат салысады. Самбо күресімен де айналысып, атақты Аркадий Харлампиевтің шәкірті болады, түрлі жарыстарға қатысып, жақсы нәтижелер де көрсетеді. Студенттік кештерде де ән айтып, құрдастары мен достарына әзіл өлеңдер, мадақ жырлар шығарып жүреді. Осындай кештің бірінде ол экономика институтында оқитын Мәриям Галеева деген қызбен танысып, екі жастың арасында махаббат оты тұтанып, ақыры екеуі отбасын құрады. Мәриям біздің Қызылжар қаласының тұрғыны Әбілмәжін Галеев деген кісінің қызы екен.
1955 жылы институт бітіргеннен кейін тау-кен инженері мамандығын алған Кәкімбек Салықовты өкімет Жезқазған өңірі Ұлытау маңындағы №51 кен басқармасына участок бастығы етіп жібереді. Өзін кәсіби дайындығы мықты маман екенін көрсете білген оны ұзатпай №44 шахтаның бас инженері қылып тағайындайды. Ал жарты жылдан кейін осы ірі шахтаның директоры қызметіне өсіреді.
1965 жылы Жезқазғанның тау-кен комбинаты барынша ірілендіріліп, оның құрамына Қарсақпайдың жабылған мыс қорыту зауыты қосылып, қалада жаңа зауыт тұрғызылады. Кәкімбек Салықов осы комбинаттың партком хатшысы болып сайланады. Ал 1969 жылы оны Жезқазған қалалық парткомының бірінші хатшысы қызметіне ауыстырады.
Осы жылдарда Кәкімбек Салықов шығармашылықтан қол үзбей ондаған өлеңдер жазады, 1970 жылы алғашқы «Сыр» жинағы жарық көрді, ал «Гәкку», «Домбыра» деген поэмалары жеке кітап болып шығады. Қазақ ақындары Кәкімбек өлеңдерінің көркемдік қуатына жоғары баға береді. Мысалы, ақын Сырбай Мәуленов «Қазақ әдебиеті» газетіне «Кенші ақын» деген мақала жазып, К.Салықовтың поэзиясының көркемдігіне халықтың назарын аударады. Ақынның «Жезкиік» жинағына шыққан «Жезкиік» өлеңіне атақты композитор Нұрғиса Тілендиев, артынан сол өлеңге Жақсыкелді Сейілов ән шығарып, ол Қазақ радиосы арқылы бүкіл республикаға тарап, халықтың сүйіп тыңдайтын әніне айналады.
Осыдан кейін де оның ондаған жыр жинақтары шықты, олар орыс, қырғыз, өзбек, тәжік, қарақалпақ тілдеріне аударылды. Ақынның өзі алдымен Жазушылар одағына, артынан оның төралқасына мүше болды. Бірнеше орыс ақындарының өлеңдерін қазақ тіліне аударды. Сол кездегі Алматы мен Мәскеудегі «Жұлдыз», «Қазақ әдебиеті», «Дружба народов», «Новый мир» сияқты журналдарға өлеңдері мен әдеби мақалалары жиі жарық көріп тұрды.
Шығармашылығы өсуімен бірге Кәкімбек Салықовтың қызмет баспалдақтары да жоғары өрледі. 1975 жылы ол Мәскеудегі КП ОК аппаратында инспектор болып ауыстырылды. Бұл сол кездегі КСРО билігінің ең жоғарғы сатысы еді, оның қатарында тек 5 қазақ қана қызмет атқарды. Соның бірі Кәкімбек Салықов болды және ол ең ұзақ, 10 жыл бойы өмірін осы орында өткізді. Көргендер оның кабинетінде домбыра сүйеулі тұратынын айтады. Туған жерді сағынған Кәкең кейде ыңылдап, ән де шертіп қояды екен. Ол «ЦК»-ның қымбат паегы мен жоғары қызметіне қызыққан жоқ, керісінше елді аңсап, сағыныштан өлеңдер жазып отырды. Өзінің айтуына қарағанда: «ЦК» қанша жайлы болса да елге деген сағынышым үдей берді.

«Қайтқан құстар барады
Еділдетіп Оралмен,
Елге жетіп қалар ма ем,
Ере кетіп солармен», — деген сөздері бар «Аңсау» әні және көптеген сағыныш өлеңдер сол кезде туып еді. Елден келген жігіттер кездесіп тұратын, құдайдың бір бергені шабытым суыған жоқ, елдегі газет-журналдарда басылып тұрды, көптеген әндер де туып жатты», дейді. Ал жас композитор Мұратхан Егінбаев оның Сәкен, Ілияс, Бейімбетке арнаған «Үш арыс» атты өлеңіне ән шығарып, ол бір кезде бүкіл қазақ аспанында қалқып тұрды.

Тар кезеңде бірлесіп,
Бар қатерді бір кешіп,
Еңіреп туған елім деп,
Қазақтың ірілері — Абайдың інілері

Сәкен, Ілияс, Бейімбет — деген әннің қайырмасы айтылғанда көзіне жас алмайтын қазақ болмайтын.
Орталық партия комитетіне барып, қызмет атқарған қазақтар 3-4 жылдан ғана тәжірибеден өтіп, елге үлкен қызметке қайтарылатын. Басқаларға солай болған дәстүр К.Салықовтың кезінде бұзылып, ол Мәскеуде 10 жылдай отырып қалды. Бұл мәселе туралы түрлі әңгімелер көп, соның ішінде Қонаев Кәкімбек Салықовтың Қазақстанға келуіне өзіне бақталас бола ма деп қарсы болған деген әңгіменің жаны бар сияқты...
1984 жылы партия Кәкімбек Салықовты Өзбекстанның қарамағындағы Қарақалпақ АССР-іне бірінші хатшы етіп жібереді. Осы жерде 1989 жылға дейін қызмет атқарып, екі мәрте КСРО Жоғары Кеңесіне депутаттыққа сайланған. Бес жыл қызмет істегенде Қарақалпақстанға үлкен көмектер жасаған, соның ішінде КСРО Министрлер кеңесінің «Қарақалпақстанға көмек беру туралы» қаулысын шығартып, республикаға миллондаған сомның көмегін бөлдіреді.
1989 жылы Кәкімбек Салықов КСРО Халық депутаттары қатарына өтіп, оның Экология мәселелері жөніндегі тұрақты комитетінің төрағалығына сайланды. Бұл қызметте КСРО тарағанша істеген Кәкімбек Салықов туған жерге 1992 жылы түпкілікті оралды. Алайда 60 жасқа жаңа толған шебер маман, білікті ұйымдастырушы, күш-қуаты толық, жан-жақты білімі зор адамға Н. Назарбаев Қазақстан өкіметінің құрамынан оған бір орын бермеді. Есесіне К.Салықов «Қ.Сәтбаев атындағы қоғамдық қор құрып», қоғамдық жұмыстармен және өзінің шығармашылығымен айналысып жүрді.
Ол Қазақстан мен КСРО-ның алты орденін, Қазақстанға Еңбек сіңірген қайраткер атағын алған, 50-ге жуық жыр жинақтарын шығарып, өлеңдеріне 500-дей ән шыққан адам. 2013 жылдың 27 қарашасында Кәкімбек Салықовтың үлкен жүрегі Астана қаласында 81 жасында тоқтады. Артында жары мен бір ұл, үш қызы және немере-шөберелері қалды.

Жақсыбай Самрат – жазушы-журналист